Na wstępie warto przypomnieć definicję edukacji globalnej. „Edukacja globalna to część kształcenia obywatelskiego i wychowania, która rozszerza ich zakres przez uświadamianie istnienia zjawisk i współzależności globalnych. Jej głównym celem jest przygotowanie odbiorców do stawiania czoła wyzwaniom dotyczącym całej ludzkości. Przez współzależności rozumiemy wzajemne powiązania i przenikanie systemów kulturowych, środowiskowych, ekonomicznych, społecznych, politycznych i technologicznych” (definicja wypracowana została w ramach procesu międzysektorowego - serii pięciu spotkań przedstawicieli NGO, ministerstw, uczelni, instytucji edukacyjnych, które odbyły się w latach 2010-2011) na temat edukacji globalnej w Polsce). W rozumieniu procesów globalnych kluczowe są umiejętności abstrakcyjnego i krytycznego myślenia. W przyswajaniu informacji, które są bardzo skomplikowane i nie dotyczą nas bezpośrednio przez co są trudne do wyobrażenia sobie, kluczowa staje się umiejętność ich przetwarzania i analizy. Codziennie dzieci i młodzież, przyswajają tak dużą ilość informacji, że istotna jest także umiejętność ich szybkiej selekcji – nie tylko na prawdziwe i nieprawdziwe, ale też przypisywanie im pewnej rangi w kontekście edukacji oraz aktywności pozaszkolnej. Myślenie wizualne umożliwia rozwijanie tych kompetencji.
W edukacji globalnej coraz większą wagę przykłada się do umiejętności rozumienia perspektywy mieszkańców krajów tzw. Globalnego Południa. Pomaga w tym ćwiczenie myślenia lateralnego, rozumianego jako przejście z oczywistego patrzenia na dany problem do mniej oczywistego. Patrzenie na rzeczy w inny – alternatywny sposób nie jest naturalne, gdyż tendencją umysłu jest wybranie najbardziej prawdopodobnej interpretacji. Wymaga to zatem pewnych ćwiczeń umysłowych polegających na przykład: na ustaleniu z góry liczby sposobów, na które można patrzeć na daną sytuację i ich poszukiwaniu czy też świadomym odwróceniu pewnych zależności (de Bono, 2007, s. 105-106). Myślenie wzrokowe umożliwia nam większą giętkość myślenia. Obrazy, które postrzegamy wzrokiem odznaczają się większą plastycznością i płynnością niż słowa. Niestety nie wszystkie sytuacje można w ten sposób zanalizować (de Bono, 2007, s. 97).
Myślenie wizualne jako metoda w komunikowaniu o problemach globalnych pojawia się już w grafice przedstawiającej Cele Zrównoważonego Rozwoju. Każdy z celów jest zilustrowany prostą ikoną przywołującą odpowiednie skojarzenia związane z tematem którego on dotyczy.
źródło: adobe.com
To jeden z najczęściej przewijających się przykładów, choć jest ich znacznie więcej. Różne instytucje i organizacje prowadząc kampanie rzecznicze, a także działania edukacyjne posługują się infografikami, obrazkowym storytellingiem, wykorzystują filmy poklatkowe czy typu whiteboard animation. Kluczowa staje się umiejętność świadomego korzystania z tych narzędzi – prawidłowe ich dopasowywanie do treści komunikatu jak i do grupy odbiorców, jak i tworzenie ich wraz z dziećmi i młodzieżą, czy innymi osobami, z którymi się komunikujemy.
Połączenie słów z rysunkami sprawią, że lepiej rozumiemy i zapamiętujemy daną informację. Dan Raom stworzył pojęcie „VIVID thinking”, co jest skrótem angielskich wyrazów Visual (wizalne) and Verbal (słowne) thinking (myślenie) które są od siebie zależne (ang. interdependent). Ma ono ułatwiać nam myślenie o skomplikowanych procesach czy konceptach. Roam podkreśla, że uczono nas iż, należy przekazywać wiedzę używając słów, a im jest ich więcej, tym wypowiedź jest jaśniejsza i tym lepiej ją rozumiemy. Jego zdaniem to twierdzenie jest nieprawdziwe, gdyż to używanie dwóch kanałów – wizualnego i słownego, sprzyja lepszemu rozumieniu informacji (Roam, 2012, s. 76). By ulepszać czy usprawniać ten sposób myślenia zachęca do tego by m.in. rysować w trakcie mówienia, a także ilustrować informacje używając gramatyki języka wizualnego tj. wizualnych odpowiedników różnych części mowy np. postaci w przypadku rzeczowników, wykresów w kontekście przymiotników lub osi czasów w przypadku czasowników. Roam zachęca również do syntetyzowania wypowiedzi poprzez tworzenie prostych rysunków będących ich ilustracją (Roam, 2012, s. 76).
Infografiki pokazujące skomplikowane procesy globalne
Infografika to graficzna wizualizacja wiedzy, a proces jej tworzenia możemy nazwać projektowaniem informacji. Infografiki są bardzo przydatne w przedstawianiu globalnych współzależności pomiędzy mieszkańcami krajów tzw. Globalnej Północy, a mieszkańcami krajów tzw. Globalnego Południa. Umożliwiają dostrzeżenie wpływu jednostki na procesy globalne, a także globalnych procesów na jednostkę. Infografiki ułatwiają nam rozumienie skomplikowanych informacji, gdyż unaoczniają relacje przyczynowo – skutkowe, jak i ułatwiają porównywanie danych. Umożliwiają przedstawienie zarówno dużej ilości informacji w prosty i łatwy do zrozumienia sposób, jak i złożonych procesów – w których jest kilka lub kilkanaście czynników mających na siebie nie zawsze linearny wpływ. Im bardziej dogłębnie zrozumiemy dany problem, tym bardziej świadomie podejmiemy decyzję o zaangażowaniu się w jego rozwiązanie.
Prawo do eksploatacji zasobów Amazonii to rywalizacja różnych grup interesów, ścieranie się różnych wizji rozwoju społeczno-ekonomicznego oraz ochrony środowiska naturalnego, nie tylko w skali tego regionu ale też i świata. Amazonię niszczą trzy sektory wielkiego biznesu, przemysł drzewny, hutnictwo i hodowla bydła. Przemysł drzewny potrzebuje surowca do produkcji mebli, elementów wykończenia pomieszczeń typu podłogi, sufity itp. W hutnictwie niezbędny jest węgiel drzewny pozyskiwany ze spalania niesprzedanych przez handlarzy resztek drewna. Na ogołoconych z drzew połaciach Amazonii hoduje się bydło, a Brazylia jest jednym z głównych producentów i eksporterów wołowiny i skór zwierząt na świecie. W puszczy amazońskiej można także znaleźć różne ginące gatunki fauny i flory. Odgrywa ona niebagatelną rolę we właściwym funkcjonowaniu całego ekosystemu Ziemi. Nie bez przyczyny, ani nie bez przesady, lasy Amazonii są nazywane płucami Ziemi, a ich ochrona staje się istotna także dla mieszkańców innych części świata.
Handel orzechami nerkowca został zapoczątkowany przez Portugalczyków już w XVI wieku w okresie wielkich odkryć geograficznych. W założonych przez siebie faktoriach handlowych prowadzili oni ożywioną wymianę handlową. Orzechy nerkowca oryginalnie pochodzące z obszarów tropikalnych dzisiejszej Brazylii, pojawiły się dzięki temu także w innych rejonach świata. Współcześnie najważniejszymi krajami, w których uprawia się orzechy nerkowca są Brazylia, Indie, Wietnam – w tych krajach także się je przetwarza, oraz Nigeria, Tanzania i Mozambik. Ich głównymi importerami są natomiast głównie kraje Ameryki Północnej i Europy Zachodniej, w których jest ich największe spożycie.
Obrazkowy storytelling
Obrazkowy storytelling jest opowieścią obrazkami, która ma jasno zdefiniowany początek - kontekst, rozwinięcie - akcja i zakończenie - morał. Kontekst jest wprowadzeniem, opisem czasu i miejsca historii. Akcja to sama historia, w opowiadaniu której należy pamiętać o zachowaniu chronologii. Morał jest klamrą zamykającą opowieść. Dobra opowieść powinna mieć także swojego bohatera, czyli postać której historię poznajemy. Dzięki temu odbiorcy łatwiej się utożsamić i zrozumieć opowieść.
Hassan Nami ma 14 lat i pochodzi z Syrii. W wyniku trwającej od marca 2011 roku w tym kraju wojny stracił dom, który został zbombardowany w trakcie bombowego ataku lotniczego. Wraz ze swoimi rodzicami i młodszą siostrzyczką musiał uciekać do sąsiedniej Jordanii. Znaleźli schronienie w obozie dla uchodźców Zaatari, w którym przebywa około 76 tysięcy osób (stan na luty 2020 roku). Został on założony na samym początku wojny – już w 2012 roku i stopniowo z niewielkiej osady z kilku namiotów przeistoczył się w średniej wielkości miasteczko. W obozie Hassan i jego rodzice otrzymują pożywienie, leki i ubrania. Rodzice Hassana pracują – mam jest krawcową a tata kucharzem, a Hassan może chodzić do szkoły jego siostrzyczka zaś do przedszkola. W końcu wszyscy czują się bezpieczni, choć marzą o powrocie do Syrii i odbudowie zniszczonego domu.
Bohaterowie tej historii to postacie fikcyjne natomiast obóz dla uchodźców syryjskich Zaatari w Jordanii, jest jednym z największych na Bliskim Wschodzie.
Peace Ayo ma 15 lat i pochodzi z Nigerii. Choć jest dopiero nastolatką, jest zaangażowana w promowanie edukacji swoich rówieśniczek, gdyż wierzy że dzięki niej mogą one zmienić swoje życie. Peace dzięki swoim rodzicom chodzi do szkoły. Według niej ma szczęście bo kilkunastoletnie dziewczynki rozpoczynają pracę zarobkową lub są zmuszane do małżeństwa, gdyż ich rodzice mają trudności finansowe z utrzymaniem rodziny. Peace założyła wraz ze swoim tatą organizację pozarządową - Youth Advocate for Sustainable Development (pl. Młodzi wspierają zrównoważony rozwój), której celem jest wspieranie edukacji dziewczynek. Organizują akcje informacyjno-edukacyjne dla rodziców nastolatek, jak i wspierają finansowo osoby najbiedniejsze przekazując im podręczniki bądź fundując im stypendia. Marzeniem Peace jest by w przyszłości zostać prezenterką telewizyjną i nadal wspierać osoby pochodzące ze środowisk defaworyzowanych.
Link do historii: https://assembly.malala.org/stories/at-age-15-this-nigerian-education-activist-isnt-waiting-to-be-an-adult-to-lead
Bibliografia:
-
Edward de Bono (2007), Myślenie lateralne. Idee na przekór schematom (oryg. The Use of Lateral Thinking), Wydawnictwo Helion, Gliwice.
-
Dan Roam (2012), Blah blah blah. What to do when words don’t work, Marshall Cavendish International, Sinagapur.