Jak pisze Austin Kleon, „rysowanie jest w istocie ćwiczeniem w widzeniu”, które dorośli przestali wykorzystywać (Kleon, 2020, s. 108). Jest ono swego rodzaju medytacją. W 2018 roku w British Museum (pl. Muzeum Wielkiej Brytanii) zaczęto rozdawać zwiedzającym ołówki i papier, widząc wzrost zainteresowania szkicowaniem w trakcie zwiedzania. Według jednego z kustoszy, ludzie przyglądali się dziełom znacznie dłużej, kiedy mogli jednocześnie rysować (Kleon, 2020, s. 111-112). Podstawowym fundamentem każdego rysunku jest pięć kształtów - kropka, kreska, trójkąt, kwadrat i koło. Za ich pomocą można narysować bardzo wiele przedmiotów, problemów czy zjawisk. Najważniejsza w rysunku jest prostota. Warto tym samym podkreślić, że w sporządzaniu notatek rysunkowych nie ma znaczenia to by były one ładne, ale by przekazywały jakieś znaczenie.
Warto tym samym wspomnieć o Sunni Brown i jej koncepcji mechanicznego wykonywania rysunków czyli tzw. doodling. Definiuje ona to pojęcie jako machinalne rysowanie, które stymuluje myślenie (Brown, 2013, s. 11). Dla rozróżnienia, autorka przytacza także takie pojęcia jak, bazgroł czyli przypadkowe i abstrakcyjne linie i kształty; szkic, czyli szybko wykonany, pobieżny rysunek; rysunek, czyli wizualna reprezentacja jakiegoś przedmiotu, kształtu bądź postaci (Brown, 2013, s. 11). Jednakowoż podkreśla ona, że zarówno bazgroł, jak i szkic czy rysunek mogą być jednocześnie spontanicznym rysunkiem, czyli „doodle”. Podkreśla także, że jest to proces, który może przybrać inną niż wizualną formę, uaktywniając się poprzez ruch ciała lub działanie umysłu (Brown, 2013, s. 12).
czy wiesz że
Ludzie uczą się w różny sposób, nie tylko czytając, pisząc i słuchając, co jest najbardziej powszechne w szkołach, na uczelniach i różnych miejscach pracy, ale także kinetycznie czyli poruszając np. rysując ręką (Brown, 2013, s. 21).
Sunni Brown argumentuje, że każdy człowiek ma swój unikalny język wizualny, który jest dobrym punktem wyjścia do praktykowania spontanicznego rysowania (Brown, 2013, s. 43). Wyróżnia ona pięć typów tzw. doodle DNA (Brown, 2013, s. 43). „Word doodler”, czyli osoba, która automatycznie pisze różne słowa, którymi bawi się, zmieniając charakter pisma czy dorysowując literom różne elementy. „Natural / landscape doodler” to osoba, która rysuje elementy przyrody lub krajobrazu, takie jak kwiatki, drzewa czy wzgórza. Z kolei „abstract doodler” rysuje geometryczne wzory czy linie, które niekoniecznie są podobne do jakiegoś przedmiotu czy kształtu. „Picture doodler” to osoba rysująca różne przedmioty – np. cukierek, mysz, młotek, łódkę. W końcu „people and faces doodler” to osoba rysująca spontanicznie ludzkie twarze. Sunni Brown wprowadza także pojęcie - „Infodoodling”, które definiuje jako bardziej świadomy proces rysowania, w którym z połączenia słów, kształtów i obrazów powstaje wizualizacja tekstu lub wysłuchanego wykładu, lekcji lub prezentacji, czy też treści grupowej dyskusji. Sunni Brown bardzo wyraźnie podkreśla, że język wizualny nie jest sztuką, a kombinacją słów, kształtów i obrazów, a jego celem jest komunikacja danej treści w sposób innowacyjny, a nade wszystko zrozumiały (Brown, 2013, s. 73).
Notatki rysunkowe są tworzone w trakcie słuchania lekcji, wykładu czy prezentacji podczas szkolenia lub zebrania. Notując, wsłuchujemy się, starając się wyciągnąć słowa-klucze i stworzyć z nich mapę. Celem nie jestem zatem skupienie się na szczegółach, lecz na najważniejszych ideach i koncepcjach, które mówiący stara się nam przekazać (Rohde, 2013, s. 13). Notowanie uaktywnia zarówno werbalny jak i wizualny kanał percepcji, gdyż mózg stara się od razu rozumieć i syntetyzować podawaną treść (Rohde, 2013, s. 28). Robiąc notatki, nie masz czasu na tworzenie wyszukanych rysunków. Do rysowania używaj jednego – najlepiej czarnego koloru, a rysując nie wyszukuj skomplikowanych kształtów, a posługuj się tymi podstawowymi. Tworzenie ikon obrazkowych opiera się na zasadzie skojarzeń. Zanim przystąpisz do rysowania, zadaj sobie kilka pytań: z czym mi się to kojarzy? jak to narysować? jak to narysować wykorzystując jedynie podstawowe kształty? Metafory powinny być symbolami wyrażającymi jakieś znaczenie np. żarówka symbolizuje dobry pomysł. Mike Rohde zachęca do tworzenia własnej biblioteczki wizualnej z ikonami i metaforami, które po utrwaleniu w pamięci, szybko wykorzystuje się w trakcie robienia notatek (Rohde, 2013, s. 176).
Prezentując daną treść należy jednak pamiętać, że największa moc przekazu jest wtedy, gdy informacja dociera dwoma kanałami: werbalnym i obrazkowym, czyli że ikonie towarzyszy jakieś kluczowe hasło. Zapisuj je drukowanymi literami, docierają one lepiej do odbiorcy. Mapy myśli są najpopularniejszą metodą tworzenia notatek wizualnych. Mogą być tworzone w formie bardziej linearnej (np. planu lub konspektu) lub nielinearnej – przybierając formę graficzną:
- forma drzewa – główne zagadnienie umieszcza się na dole lub na górze kartki, a następnie od niego odchodzą kolejne – ku górze lub ku dołowi i na boki;
- forma gałęzi – główne zagadnienie umieszcza się pośrodku kartki w kółku, a następnie kolejne rysuje się dookoła niego w podobnych kołach;
- forma mapy myśli – główne zagadnienie umieszcza się pośrodku kartki w kółku, a następnie kolejne rysuje się w formie rozgałęzień, im dalej od środka tym rysuje się bardziej szczegółowe informacje;
Linearny sposób robienia notatek jest bierny, czyli pomaga jedynie uporządkować i zsumować informacje sformułowane przez nauczyciela albo wykładowcę lub też wyłożone w jakiejś książce. Zaś nielinearny sposób notowania to organizowanie i formułowanie własnych myśli w trakcie słuchania lekcji czy wykładu lub czytania książki (Buzan, Buzan, s. 43). Kiedy patrzymy na rysunek uaktywniają się wszystkie ośrodki w mózgu, wywołując więcej skojarzeń, zwiększając kreatywność i potencjał pamięci, niż gdy czytamy słowa (Buzan, Buzan, s. 70). Mapy myśli są zatem doskonałą metodą nauki, ponieważ nie tylko posługują się obrazami, ale i same w sobie są obrazami (Buzan, Buzan, s. 80).
Tony Buzan wyróżnia cztery główne funkcje notatek w formie map myśli. Pierwszą jest zapamiętywanie danego materiału. Stosując technikę mapy myśli tworzymy przestrzenny obraz, który w przeciwieństwie do notatek jednowymiarowych (liniowych) czy dwuwymiarowych (w oparciu o linię i płaszczyznę), uwzględnia także barwy i skojarzenia pełniej, pobudzając naszą wyobraźnię. Drugą funkcją jest analiza, która uzewnętrznia się w strukturze prezentowanych informacji – wyłuskaniu kluczowych pojęć i hierarchicznym ich ułożeniu. Po trzecie dzięki wykorzystaniu barw i skojarzeń robienie notatek staje się czynnością twórczą, rozwijającą kreatywność. W końcu, notatki w formie mapy myśli, powinny zawierać także osobiste odczucia i komentarze notującego. Mapy myśli są nie tylko suchym zapisem informacji ale także odzwierciedlają stosunek notującego do przyswajanego materiału (Buzan, Buzan, s. 135-136).
Mapy myśli są także efektywną i skuteczną metodą nauczania. Sprzyjają nie tylko szybszemu zebraniu materiału do lekcji czy wykładu, ale także dają pełniejszy obraz omawianego przedmiotu lub zagadnienia (Buzan, Buzan, s. 208). Mapy myśli wzbudzają zainteresowanie uczennic i uczniów, którzy nie tylko są bardziej aktywni w trakcie lekcji, ale także łatwiej zapamiętują prezentowany materiał. Są one również niezwykle skuteczną metodą pracy z dziećmi z trudnościami w nauce, gdyż nie opierają się jedynie na tekście i pozwalają na bardziej naturalne i pełniejsze wyrażanie myśli (Buzan, Buzan, s. 218).
Bibliografia:
-
Sunni Brown (2013), Doodle revolution. Unlock the power to think differently, Penguin Books, Londyn.
-
Tony Buzan, Barry Buzan (2018), Mapy twoich myśli. Mindmaping czyli notowanie interaktywne (oryg. The Mind Map Book. Radiant Thinking. The Major Evolution in Human Thought), Wydawnictwo Aha, Łódź.
-
Austin Kleon (2020), Rób swoje! 10 sposobów na kreatywność w każdym czasie (oryg. Keep Going: 10 Ways to Stay Creative in Good Times and Bad). Wydawnictwo Sensus, Gliwice.
-
Mike Rohde (2013), The Sketchnote Handbook: The Illustrated Guide to Visual Note Taking, Peachpit Press, Berkeley.